Κορνέιγ, Πιερ

(Pierre Corneille, Ρουέν 1606 – Παρίσι 1684). Γάλλος θεατρικός συγγραφέας. Αρχικά σπούδασε σε ένα σχολείο ιησουιτών. Αργότερα ακολούθησε τη νομική επιστήμη, έγινε δικηγόρος και διορίστηκε σε μια δημόσια θέση, στη γενέτειρά του, όπου εργάστηκε για αρκετά χρόνια. Το 1629 έγραψε την πρώτη του κωμωδία με τίτλο Μελίτη, την οποία ανέβασε με επιτυχία, το 1630, στο Παρίσι ο θίασος του ηθοποιού Μοντορί. Πρόκειται για έναν ποιμενικό μύθο, στον οποίο ο Κ. μετέφερε την ανάμνηση μιας νεανικής του αγάπης. Χάρη στην επιτυχία αυτή, αποφάσισε να αφοσιωθεί οριστικά στη δραματουργία και, πραγματικά, σε σύντομο χρονικό διάστημα έγραψε έξι κωμωδίες, ανάμεσα στις οποίες Η χήρα ή Ο προδομένος προδότης (1631), Κλίτανδρος (1632), Η ακόλουθος (1634) και Η κωμική αυταπάτη (1635-36). Τα πρώτα αυτά έργα του κινούνται στο πλαίσιο της γαλλικής ποίησης των αρχών του 17ου αι., δηλαδή χαρακτηρίζονται από βουκολική διάθεση, μυθιστορηματική πλοκή, ιπποτικό πνεύμα και μια αβρή ερωτική ποίηση, στην οποία όμως ο Κ. έδωσε νέα ζωντάνια και φρεσκάδα. Το 1633 τον παρουσίασαν στον καρδινάλιο Ρισελιέ και για μερικά χρόνια ήταν, μαζί με τους Μπουαρομπέρ, Ροτρού, Κολτέ και Λ’ Ετουάλ, ένας από τους πέντε θεατρικούς συγγραφείς στους οποίους ο καρδινάλιος εμπιστευόταν τη συγγραφή έργων που είχε προσχεδιάσει ο ίδιος. Η πρώτη του τραγωδία ήταν η Μήδεια (1635), που ανάγεται στην επίδραση του Σενέκα, αν και δεν έχει χορό και μακροσκελείς μονολόγους. Δύο χρόνια αργότερα έγραψε τον Σιντ (1637), τραγική κωμωδία, που θεωρείται το αριστούργημά του και είναι εμπνευσμένη από το ανάλογο έργο του Γκιλιέν ντε Κάστρο. Το κοινό τη δέχτηκε με μεγάλο ενθουσιασμό, αλλά οι αντίπαλοί του εξαπέλυσαν άγρια πολεμική εναντίον του (querelle du Cid). Τον κατηγόρησαν προπάντων ότι δεν ακολουθούσε αυστηρά την αριστοτελική ενότητα χρόνου, τόπου και δράσης, και ότι με αυτό τον τρόπο παραμελούσε τη μίμηση των αρχαίων προτύπων και συντελούσε στον εκφυλισμό του ίδιου του δραματικού είδους. Εκείνος απάντησε με μια επιστολή και λίγο αργότερα παρουσίασε τον Οράτιο (1640), όπου τήρησε, όπως και στις τραγωδίες που ακολούθησαν, τους τύπους που επεξεργάστηκε η ουμανιστική κριτική, ξεπερνώντας όμως τους επιβεβλημένους περιορισμούς. Εμπνευσμένα από τη ρωμαϊκή ιστορία, όπως ο Οράτιος, ήταν τα έργα που έγραψε αμέσως μετά: Κίννας ή Η επιείκια του Αυγούστου (1640-41), Πολύευκτος (1641-42), Ο θάνατος του Πομπήιου (1643) –όπου περιέχονται υπαινιγμοί για τον πρόσφατο θάνατο του Ρισελιέ, στους οποίους διαφαίνεται η εχθρότητά του προς τον καρδινάλιο–, Ροδογύνη (1644-45) και Ηράκλειος (1647). Μολονότι ο Κ. είχε πλέον βρει στην τραγωδία το είδος που ταίριαζε καλύτερα στην έμπνευση και στην καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του, δεν εγκατέλειψε ποτέ εντελώς την κωμωδία. Πράγματι, το 1643 έγραψε τον Ψεύτη, ένα από τα καλύτερα έργα του αυτού του τύπου, εμπνευσμένο από κείμενο του Χουάν Ρουίθ ντε Αλαρκόν. Λίγα χρόνια αργότερα παρουσίασε την Ανδρομέδα (1650) και τον Νικομήδη (1651), έργα που σημείωσαν την αρχή της κάμψης της μεγαλοφυΐας του. Μια αποτυχία του, ο Περθαρίτης (1651), τον κράτησε μακριά από τη σκηνή έως το 1659. Σε αυτή την περίοδο της αποχής άρχισε να επιβάλλεται στο Παρίσι ο θίασος του Μολιέρου, κατά του οποίου ο Κ. επιτέθηκε με τόση σφοδρότητα ώστε θεωρείται ο εμπνευστής της πολεμικής που έμεινε γνωστή ως querelle de l’ école des femmes. Τελικά, οι δύο αντίπαλοι συμφιλιώθηκαν και ο Μολιέρος ανέβασε ορισμένες τραγωδίες του Κ. Στη σκηνή επέστρεψε με τον Οιδίποδα (1659), τον οποίο ακολούθησαν η Σοφονίσβη (1663), ο Αττίλας (1667) και το δραματικό έργο Τίτος και Βερενίκη (1670). Το 1662 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Παρίσι και πήρε σύνταξη από τον βασιλιά. Κατά την τελευταία δημιουργική περίοδό του συνεργάστηκε με τον Μολιέρο και τον Κινό σε ένα χορόδραμα, την Ψυχή (1671), που γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Επίσης, έγραψε ακόμα δύο τραγωδίες, με τίτλους Πουλχερία (1672) και Σουρήνας, στρατηγός των Πάρθων (1674), οι οποίες όμως απέτυχαν, γεγονός που τον έκανε να εγκαταλείψει οριστικά τη σκηνή. Η νέα γενιά είχε αρχίσει να στρέφει το ενδιαφέρον της στον Ρακίνα. Πικραμένος, ο Κ. πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του απομονωμένος και αφοσιωμένος στη θρησκευτική ζωή. Η αντίληψή του περί της έννοιας του τραγικού, την οποία ο Κ. διατύπωσε θεωρητικά στους τρεις Λόγους (Discours) που δημοσιεύτηκαν το 1660, είναι ουσιαστικά νέα. Όσον αφορά τη δραματική σύγκρουση, η οποία στους κλασικούς βρισκόταν στην αντίθεση του ανθρώπινου και του θείου, την τοποθέτησε μέσα στον άνθρωπο, στη σύγκρουση μεταξύ βούλησης και συνείδησης. Ο ηρωισμός των χαρακτήρων του συνίσταται στην έξαρση της ισχυρής, ελεύθερης βούλησης, η οποία καθοδηγείται από τη λογική. Τα πρόσωπα των τραγωδιών του είναι προσωπικότητες δυνατές, σκληρές, συχνά ανελέητες, γιατί καθυποτάσσουν τις παρορμήσεις των παθών τους στη σκέψη και στη λογική και, ως προς αυτό, είναι τυπικά καρτεσιανές. Τα πάθη ελέγχονται από τη λογική και μετατρέπονται σε ιδέες, οι οποίες με τη σειρά τους ενεργούν ως αρχές συμπεριφοράς. Πρόκειται για έναν κόσμο από τον οποίο έχουν εξοστρακιστεί οι αδύνατοι και οι ανεύθυνοι. Ακόμα και τα γυναικεία πρόσωπα γίνονται αρρενωπά, ενώ ο έρωτας θεωρείται αρετή και όχι αδυναμία, επειδή πηγάζει από τη συνείδηση του καλού και του τέλειου και εξαρτάται στενά από αυτήν. Η αντίληψη του Κ. αντικατοπτρίζει το ιστορικό και ψυχολογικό κλίμα της εποχής. Άνθρωποι όπως ο Ρισελιέ ή ο καρδινάλιος Ντε Ρετς ήταν ασφαλώς πρόσωπα ηρωικά, αρκετά συγγενικά προς την ευαισθησία του Κ., ο οποίος, άλλωστε, προσέφερε με το θέατρό του έναν αρκετά αυθεντικό πίνακα της πολιτικής ζωής του καιρού του. Η επιλογή της ιστορίας ως κύριας πηγής έμπνευσης των έργων του οφείλεται στην επιθυμία του να στηρίξει τη δραματική του δημιουργία στην αλήθεια και όχι στη φαντασία. Επίσης, το ύφος του, εμπνευσμένο από αυτό το ηρωικό στοιχείο, ορμητικό και με αξιοσημείωτη εκφραστική δύναμη, ενίοτε υστερεί εξαιτίας της υπερβολικής μεγαλοστομίας. Ο Κ. είχε μεγάλη φήμη μεταξύ των συγχρόνων του και, επειδή θεωρήθηκε κλασικός, είχε πολλούς μιμητές. Ήδη όμως, προς το τέλος του 17ου αι., η εκτίμηση προς αυτόν άρχισε να μειώνεται και τον 18o αι. προτιμούσαν άλλους θεατρικούς συγγραφείς (ο Βολτέρος, για παράδειγμα, θεωρούσε καλύτερο τον Ρακίνα). Τέλος, τον 19o αι., προπάντων κατά την περίοδο του ρομαντισμού, το έργο του Κ. γνώρισε νέα αποδοχή, επειδή η δύναμη της έμπνευσής του εκτιμήθηκε περισσότερο από την υπερβολική κλασική λιτότητα του Ρακίνα. Προσωπογραφία του Γάλλου θεατρικού συγγραφέα Πιερ Κορνέιγ, έργο άγνωστου καλλιτέχνη (Συλλογή Κλαρετί). Σκηνή από τον «Σιντ», που θεωρείται το αριστούργημα του Πιερ Κορνέιγ, με πρωταγωνιστή τον Ζεράρ Φιλίπ.